Badanie histopatologiczne jest kluczową procedurą diagnostyczną, bez której nie można postawić ostatecznego rozpoznania wielu chorób, zwłaszcza nowotworowych. To właśnie analiza mikroskopowa fragmentu tkanki pozwala nie tylko potwierdzić obecność zmian patologicznych, ale także dokładnie określić ich rodzaj i stopień zaawansowania [1][4].
Na czym polega badanie histopatologiczne?
Histopatologia to nauka i metoda badania tkanek pod mikroskopem, by ocenić ich strukturę, wykryć zmiany chorobowe oraz określić charakter procesu, w tym nowotworowego [1][3]. Próbka do badania pochodzi z biopsji, operacyjnego usunięcia zmiany, zabiegu endoskopowego lub cytologii. Następnie podlega specjalistycznej obróbce laboratoryjnej, obejmującej kilka kluczowych etapów [2][4].
Materiał jest utrwalany w formalinie, co zabezpiecza jego pierwotną strukturę. Po odwodnieniu (usunięciu wody alkoholem), tkanka jest zatapiana w parafinie. Następnie uzyskuje się bardzo cienkie skrawki, które wybarwia się odpowiednimi barwnikami i ogląda pod mikroskopem [1][3]. Cały proces umożliwia specjalistom rozpoznanie wzorców i nieprawidłowości, wskazujących na obecność oraz rodzaj patologii, szczególnie nowotworowej [4].
Etapy badania histopatologicznego
Prawidłowy przebieg badania wymaga wykonania serii ściśle określonych czynności, które bezpośrednio wpływają na dokładność wyniku:
- Pobranie materiału (biopsja, usunięcie zmiany, endoskopia, cytologia)
- Utrwalenie (najczęściej 40% formalina dla stabilizacji struktur tkankowych)
- Odwodnienie (alkohol wypiera wodę z tkanki, co umożliwia zatopienie w parafinie)
- Zatopienie w parafinie (tworzy blok z którego można ciąć cienkie skrawki)
- Barwienie (najczęściej barwienie H&E, dzięki któremu wyróżniają się elementy komórkowe i pozakomórkowe)
- Ocena mikroskopowa (diagnostę – patomorfologa, który identyfikuje zmiany chorobowe) [1][3][4]
Każdy z tych etapów ma fundamentalne znaczenie – błędy na którymkolwiek mogą skutkować niejednoznacznym, opóźnionym lub błędnym rozpoznaniem. Szczególne znaczenie ma jakość pobrania oraz utrwalenia próbki, które bezpośrednio determinują przyszłą możliwość szczegółowej analizy [4].
Kiedy badanie histopatologiczne jest niezbędne?
W diagnozowaniu nowotworów badanie histopatologiczne jest absolutnie kluczowe. Umożliwia ono precyzyjne określenie typu zmiany (łagodna, złośliwa, stan przednowotworowy) oraz stopnia zaawansowania choroby [4]. Bez wyniku analizy mikroskopowej nie można w sposób wiarygodny potwierdzić lub wykluczyć procesu nowotworowego oraz ustalić indywidualnego planu leczenia [1][4].
Procedura jest także wykonywana przy niejednoznacznym obrazie klinicznym, podejrzeniu chorób zapalnych, autoimmunologicznych czy innych nietypowych zmian w tkankach. Wynik wpływa na dobór leczenia chirurgicznego, farmakologicznego lub radioterapeutycznego [4]. Jest to standardowy element diagnostyki w onkologii, dermatologii, gastroenterologii i wielu innych dziedzinach medycyny [2][4].
Znaczenie i zastosowania badania histopatologicznego
Badanie histopatologiczne pozwala na:
- Potwierdzenie lub wykluczenie nowotworu – najczęstsze zastosowanie [4]
- Ocenę marginesów chirurgicznych – czy zmiana została całkowicie usunięta
- Określenie typu i stadium zaawansowania choroby
- Dobór właściwej terapii (chirurgia, chemio-, radioterapia, leczenie celowane) [4]
Obecnie stosuje się nie tylko klasyczne techniki barwienia i oceny mikroskopowej, ale również zaawansowane metody laboratoryjne, m.in.: mikroskopia cyfrowa, immunohistochemia czy analiza molekularna. Wszystko to podnosi precyzję diagnozy i pozwala na jeszcze dokładniejsze różnicowanie zmian patologicznych [4].
Czas trwania i przebieg procedury
Przygotowanie materiału i analiza histopatologiczna trwają zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni, w zależności od złożoności przypadku, liczby potrzebnych barwień oraz zastosowanych metod [1][3]. Patomorfolog ostatecznie przekazuje wynik lekarzowi prowadzącemu, który na tej podstawie wdraża odpowiednią strategię leczenia [4].
Bezpośredni kontakt z tkanką pozwala na jednoznaczną ocenę charakteru i stopnia zaawansowania zmiany, a co za tym idzie – zaplanowanie leczenia dającego największe szanse powodzenia [1][4].
Podsumowanie – rola badania histopatologicznego w diagnostyce
Badanie histopatologiczne to nieodzowna część diagnostyki medycznej, szczególnie w onkologii. Pozwala określić typ zmian patologicznych, stopień zaawansowania oraz ustalić dalsze postępowanie terapeutyczne. Techniczne wykonanie procedury – od pobrania, przez utrwalenie, odwodnienie, zatopienie w parafinie, przygotowanie skrawków, barwienie i ocenę mikroskopową – wymaga doświadczenia i precyzji, bo każde niedociągnięcie może wpłynąć na trafność rozpoznania [1][3][4]. Ostateczna diagnoza oraz wybór metody leczenia bardzo często zależą właśnie od wyniku tej procedury.
Źródła:
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/badanie-histopatologiczne-co-to-jest-co-wykrywa/
- https://klinikaambroziak.pl/klinikaodadoz/badanie-histopatologiczne
- https://www.doz.pl/czytelnia/a13504-Badanie_histopatologiczne_-_co_to_jest_Jak_odczytywac_wyniki
- https://www.zwrotnikraka.pl/badanie-histopatologiczne-guza/
fizjoterapeutaiprawo.pl to specjalistyczna platforma łącząca świat fizjoterapii z rzeczywistością prawną. Portal dostarcza praktycznej wiedzy dla fizjoterapeutów prowadzących własne gabinety i wszystkich zainteresowanych bezpieczną praktyką zawodową.