Jak wygląda badanie orzecznika ZUS i czego można się spodziewać?

Badanie orzecznika ZUS to procedura, podczas której lekarz ocenia stan zdrowia osoby ubezpieczonej i decyduje o jej zdolności do pracy lub prawie do określonych świadczeń. Od 1 stycznia 2025 r. zmieniły się przepisy, upraszczając i usprawniając cały proces. Poniżej znajdziesz szczegółowe informacje o przebiegu badania oraz o tym, czego można się spodziewać podczas wizyty u lekarza orzecznika.

Rola orzecznika ZUS – kim jest lekarz orzekający?

Orzecznikiem ZUS jest lekarz posiadający uprawnienia do wydawania decyzji o niezdolności do pracy lub o prawie do innych świadczeń zdrowotnych wynikających z przepisów o ubezpieczeniu społecznym. Lekarz ten działa na podstawie szczegółowej dokumentacji medycznej oraz przeprowadzanego badania pacjenta. Nie są to więc już kilkuosobowe komisje – od 2025 r. decyzje podejmuje wyłącznie lekarz orzecznik jednoosobowo [1][3].

Do zadań orzecznika należy ocena wpływu stanu zdrowia na możliwość wykonywania pracy oraz ustalanie uprawnień do różnego typu świadczeń, takich jak renta z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek pielęgnacyjny, renta socjalna i inne[2].

Jak wygląda przebieg badania orzeczniczego ZUS?

Każda osoba skierowana na badanie przez ZUS otrzymuje odpowiednie wezwanie z informacją o terminie i miejscu wizyty u lekarza orzecznika. Podstawowe etapy procedury to:

• Analiza dokumentacji medycznej oraz zawodowej – lekarz zapoznaje się ze wszystkimi dostarczonymi przez ubezpieczonego dokumentami dotyczącymi choroby i przebiegu leczenia.
• Bezpośrednie badanie pacjenta – w trakcie wizyty orzecznik przeprowadza ocenę stanu zdrowia, zadaje pytania dotyczące dolegliwości oraz możliwości wykonywania pracy.
• Uzupełnienia i konsultacje dodatkowe – jeśli istnieje potrzeba, ZUS może zlecić opinie lekarzy konsultantów, psychologów lub poprosić o wyniki dodatkowych testów, a także skierować pacjenta na obserwacje szpitalne[1].

Badanie może odbywać się także w miejscu pobytu pacjenta, jeśli uniemożliwia mu to stan zdrowia[1]. Każdy etap analizy nastawiony jest zarówno na stronę medyczną, jak i zawodową w celu precyzyjnego ustalenia stopnia niezdolności do pracy[1].

Co się zmieniło od 2025 roku?

Od 1 stycznia 2025 r. cała procedura orzekania w ZUS ma charakter jednoosobowy, co oznacza odejście od komisji lekarskich i powierzenie całości decyzji pojedynczemu lekarzowi orzecznikowi[3]. Jest to element zmian systemowych w orzecznictwie mających na celu:

• Usprawnienie przebiegu wydawania orzeczeń,
• Ujednolicenie trybu postępowania,
• Odpowiedź na niedobór lekarzy orzeczników[2][3].

Nowe regulacje przewidują również elastyczne formy zatrudnienia lekarzy orzeczników (umowy o pracę, kontrakty cywilnoprawne), co ma poprawić dostępność specjalistów oraz jakość opinii lekarskich[2].

Zasady i konsekwencje niestawienia się na badanie

Jeśli osoba ubezpieczona nie stawi się na badanie bez usprawiedliwienia, ZUS wysyła ponowne wezwanie wraz z informacją o możliwych konsekwencjach proceduralnych. Brak stawienia się na wyznaczonym terminie może wpłynąć na przebieg postępowania i prawo do świadczeń[1]. Każde kolejne wezwanie jest doręczane z potwierdzeniem odbioru[1].

Wyjątkiem od obowiązku osobistej obecności są sytuacje, gdy stan zdrowia uniemożliwia dotarcie na badanie – wówczas orzecznik może przeprowadzić ocenę w miejscu pobytu pacjenta[1].

Jakie świadczenia obejmuje orzeczenie ZUS?

Decyzja lekarza orzecznika może dotyczyć szerokiego katalogu świadczeń związanych ze zdrowiem i niezdolnością do pracy, takich jak:

• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• dodatek pielęgnacyjny,
• renta socjalna,
• inne świadczenia przewidziane prawem[2].

Ocena zawsze opiera się na analizie dokumentacji oraz badaniu bezpośrednim pacjenta pod kątem możliwości wykonywania pracy, co pozwala na wydanie merytorycznego i wiarygodnego orzeczenia[1].

Nowe regulacje dotyczące lekarzy orzeczników

Poza zmianami w trybie wydawania orzeczeń, nowelizacja w 2025 r. wprowadziła także nowe zasady zatrudniania lekarzy orzeczników. Obecnie mogą oni pracować na podstawie umowy o pracę, jak również na umowach cywilnoprawnych (z wyjątkiem funkcji głównych lekarzy i inspektorów), co stanowi odpowiedź na rosnące potrzeby kadrowe[2]. Takie rozwiązanie pozwala na większą elastyczność oraz lepszą dostępność specjalistów w całym kraju.

Podsumowanie – czego można się spodziewać w ZUS podczas badania orzecznika?

Badanie lekarskie w ZUS, prowadzone obecnie przez jednoosobowego lekarza orzecznika, polega na szczegółowej analizie zdrowia i jego wpływu na wykonywanie pracy. Procedura przeszła istotne uproszczenie, zwiększając elastyczność i wydajność systemu. Najważniejsze to zgromadzić aktualną dokumentację medyczną, zgłosić się na badanie w wyznaczonym terminie (lub zgłosić przeszkody zdrowotne w stawieniu się), a także być gotowym na szczegółowy wywiad i badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS.

Źródła:

• [1] https://www.zus.pl/en/lekarze/orzekanie-o-niezdolnosci-do-pracy/pojecie-niezdolnosci-do-pracy/ocena-niezdolnosci-do-pracy
• [2] https://serwiszoz.pl/aktualnosci-prawne/nowe-zasady-wydawania-orzeczen-lekarskich-co-sie-zmieni-od-2025-roku-8627.html
• [3] https://forsal.pl/finanse/artykuly/9645866,rzad-ratuje-zus-przed-zapascia-a-polakow-przed-brakiem-swiadczen-koniec-komisji-lekarskich-od-1-stycznia-2025-r-orzekac-beda-nawet-pielegniarki-nowelizacja.html