Badanie histologiczne – czym jest i kiedy jest wykonywane?

Badanie histologiczne to kluczowa metoda diagnostyczna, polegająca na mikroskopowej ocenie fragmentu tkanki lub narządu pobranego od pacjenta. Jest niezbędna w rozpoznawaniu charakteru i rodzaju zmian chorobowych, w tym nowotworów, stanów zapalnych czy zwyrodnień [1][2][3][4].

Na czym polega badanie histologiczne?

Badanie histopatologiczne pozwala na ocenę zmian morfologicznych na poziomie komórkowym, co umożliwia bardzo precyzyjną diagnozę. W pierwszym etapie pobiera się materiał do badania – najczęściej przez biopsję, czyli wycięcie lub nakłucie zmiany chorobowej [3][4]. Pobrana tkanka jest utrwalana, najczęściej w formalinie o stężeniu 10% lub 40%, co zapobiega jej rozkładowi [1][2].

Kolejne fazy obejmują odwodnienie tkanki w roztworach alkoholu oraz zatopienie w parafinie. Tak przygotowana próbka poddawana jest precyzyjnemu cięciu na cienkie skrawki, zwykle o grubości kilku mikrometrów, za pomocą mikrotomu [1][2][3]. Takie skrawki pozwalają na szczegółową analizę struktury komórek pod mikroskopem.

Ostatni etap stanowi barwienie histologiczne, w którym najczęściej używane są hematoksylina i eozyna. Hematoksylina barwi jądra komórkowe, a eozyna podkreśla cytoplazmę, co umożliwia rozróżnienie i analizę różnych tkanek oraz ich patologii [1][2][3][4].

Mikroskopowa ocena preparatu wykonywana jest przez specjalistę – patomorfologa, którego zadaniem jest opis zmian w tkance i postawienie diagnozy.

Główne pojęcia związane z badaniem histologicznym

Biopsja stanowi kluczowy etap badania – pozwala na uzyskanie odpowiedniego wycinka tkanki do analizy. Wyróżnia się różne metody, między innymi biopsję chirurgiczną, aspiracyjną, cienko- i gruboigłową, często wykonywaną pod kontrolą USG lub innych technik obrazowania, co zwiększa precyzję pobrania materiału o kilkadziesiąt procent w porównaniu do zabiegów „na ślepo” [3][4].

Mikrotom to urządzenie służące do cięcia zatopionej w parafinie tkanki na cienkie plastry, umożliwiając oglądanie nawet najdrobniejszych struktur komórkowych pod mikroskopem [1][2][3].

Mikroskopia oraz barwienie histologiczne (głównie hematoksylina i eozyna, stosowane w około 90% przypadków) to środki analizy morfologii tkanek [2][3].

Prawidłowa interpretacja wyniku badania wymaga wysokiego poziomu specjalizacji. Dlatego diagnostyką zajmuje się patomorfolog, który łączy obraz mikroskopowy z danymi klinicznymi pacjenta.

Proces badania histologicznego – etapy i znaczenie

Proces badania obejmuje następujące etapy [1][2][3][4]:

1. Pobranie próbki tkanki – odpowiednią metodą do charakteru podejrzenia klinicznego. Często decyduje się na biopsję pod kontrolą USG, co zwiększa skuteczność diagnostyczną.
2. Utrwalenie preparatu – najczęściej w formalinie w celu zachowania struktury komórkowej.
3. Odwodnienie materiału – w kolejnych roztworach alkoholu.
4. Zatapianie w parafinie – umożliwia wykonanie skrawków o grubości kilku mikrometrów mikrotomem.
5. Barwienie histologiczne – najczęściej hematoksyliną i eozyną. Pozwala to na ocenę struktur komórkowych oraz rozpoznanie typowych zmian.
6. Oglądanie pod mikroskopem i ocena przez patomorfologa – końcowy etap, dający ostateczną diagnozę.

Każdy wymieniony etap ma bezpośredni wpływ na jakość diagnostyki. Niewłaściwe pobranie lub uszkodzenie tkanek może prowadzić do błędów w rozpoznaniu [1][2][3][4].

Kiedy wykonywane jest badanie histologiczne?

Badanie histologiczne wykonuje się w przypadku podejrzenia nowotworu, zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i innych nieprawidłowości w tkankach. Umożliwia ono rozpoznanie ponad 95% typów zmian nowotworowych o cechach morfologicznych [1][4]. Dzięki tej metodzie można także rozpoznawać procesy zapalne i inne choroby o podłożu patomorfologicznym.

Biopsja jest podstawą przy podejrzeniu nowotworów i pozwala zdecydować nie tylko o rodzaju leczenia, ale również o jego intensywności i rokowaniu [3][4].

Znaczenie i nowe trendy w badaniach histologicznych

Obecnie rośnie znaczenie precyzyjnych metod pobierania materiału do badań, takich jak biopsje pod kontrolą obrazowania (np. USG). Pozwala to ograniczyć ryzyko błędu i zwiększyć skuteczność diagnostyczną [3][4].

Współczesna patomorfologia korzysta również z coraz lepszych technik barwienia oraz cyfrowej analizy obrazów mikroskopowych, co umożliwia szybsze i dokładniejsze rozpoznanie zmian patologicznych [1][3][4]. Integracja badań histopatologicznych z metodami molekularnymi pozwala na jeszcze dokładniejszą ocenę charakteru nowotworów, co ma kluczowe znaczenie dla personalizacji terapii.

Podsumowanie

Badanie histologiczne pozostaje podstawowym narzędziem współczesnej diagnostyki chorób tkankowych i nowotworowych. Obejmuje precyzyjne pobranie, utrwalenie, przygotowanie oraz ocenę materiału tkankowego przy użyciu specjalistycznych narzędzi i barwników. Jakość oraz rzetelność każdego etapu mają bezpośredni wpływ na prawidłowość rozpoznania [1][2][3][4]. Rozwój nowoczesnych technik diagnostycznych tylko podnosi skuteczność i znaczenie badania histologicznego we współczesnej medycynie.

Źródła:

1. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/badanie-histopatologiczne-co-to-jest-co-wykrywa/
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Badanie_histopatologiczne
3. https://www.doz.pl/czytelnia/a13504-Badanie_histopatologiczne_-_co_to_jest_Jak_odczytywac_wyniki
4. https://klinikaambroziak.pl/klinikaodadoz/badanie-histopatologiczne