Czy pielęgniarka może być karana za błędy w pracy? Już na wstępie warto jasno podkreślić: tak, pielęgniarka może ponieść odpowiedzialność karną, zawodową i dyscyplinarną za błędy popełnione podczas wykonywania obowiązków, zwłaszcza gdy skutkują one poważnymi konsekwencjami dla zdrowia lub życia pacjenta [1][2]. Współczesne przepisy w Polsce określają wyraźnie zakres oraz surowość możliwych sankcji, a procesy orzekania wymuszają wysokie standardy zawodowe w środowisku pielęgniarek.
Rodzaje odpowiedzialności zawodowej i karnej pielęgniarek
Pielęgniarka może odpowiadać na kilku podstawowych płaszczyznach.
Po pierwsze, istnieje odpowiedzialność karna, nałożona przez Kodeks karny. Zgodnie z art. 155 Kodeksu karnego, za nieumyślne spowodowanie śmierci podczas wykonywania czynności zawodowych, pielęgniarka może zostać ukarana karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat [1]. W efekcie nowelizacji przepisów karnych w ramach tzw. Tarczy Antykryzysowej 4.0, wyroki powyżej roku pozbawienia wolności nie mogą być już zawieszane — są nieuchronne i muszą zostać wykonane [1].
Drugim aspektem jest odpowiedzialność zawodowa, którą rozpatruje Sąd Pielęgniarek i Położnych. Sąd ten może nakładać sankcje dyscyplinarne, które obejmują: upomnienie, naganę, zawieszenie prawa do wykonywania zawodu, pozbawienie prawa do wykonywania zawodu oraz zakaz pełnienia funkcji kierowniczych [2][3].
Trzeci obszar to odpowiedzialność moralno-etyczna, opierająca się na naruszeniach zasad etyki zawodowej, a także aspekt społeczny, związany z reakcjami i skargami ze strony pacjentów oraz ich rodzin [1][2].
Procedura wszczynania odpowiedzialności za błędy pielęgniarskie
Wszczęcie procedury odpowiedzialności zawodowej pielęgniarki możliwe jest w wyniku złożenia skargi do rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Skargę tę może wnieść dosłownie każdy: pielęgniarka, współpracownik, pacjent, członek rodziny pacjenta bądź przełożony [2].
Po wpłynięciu skargi rzecznika, rozpoczyna się postępowanie wyjaśniające, mające ustalić, czy doszło do naruszenia obowiązujących standardów opieki lub zasad etyki zawodowej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, sprawa trafia do Sądu Pielęgniarek i Położnych, który ma uprawnienia do orzekania szerokiego katalogu kar dyscyplinarnych, łącznie z pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu na okres od 6 miesięcy do nawet 3 lat lub na stałe [2]. Możliwa jest także kara finansowa w wysokości od 1000 zł do 10 000 zł przeznaczona na cele społeczne związane z ochroną zdrowia [3].
Ważnym szczegółem jest fakt, że rozpatrywanie zarzutów nie ogranicza się wyłącznie do aspektu zawodowego, lecz może skutkować równoległym wszczęciem postępowania karnego w przypadku poważniejszych konsekwencji błędu, jak trwały uszczerbek na zdrowiu czy śmierć pacjenta [1].
Specyfika odpowiedzialności karnej według przepisów polskiego prawa
Według polskiego Kodeksu karnego, pielęgniarka odpowiada karnie na takich samych zasadach jak każdy inny pracownik medyczny. Odpowiedzialność karna dotyczy błędów pociągających za sobą szkodę na zdrowiu lub śmierć pacjenta, co wynika z mocy art. 155 Kodeksu karnego [1].
Warto zaznaczyć, że wprowadzenie surowszych zasad odbyło się bez szerokich konsultacji społecznych, co doprowadziło do znacznego wzrostu poczucia zagrożenia wśród pielęgniarek oraz innych pracowników medycznych [1]. W praktyce oznacza to także brak możliwości zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności przekraczającej rok, co istotnie wpływa na rzeczywistą wykonalność orzeczonych wyroków [1].
W przypadku postępowań karnych, decydujące znaczenie mają okoliczności błędu: zakres obowiązków, szczegóły zdarzenia, a także ewentualne zaniedbania formalne lub proceduralne [1][2].
Czynniki wpływające na powstawanie błędów pielęgniarskich
Kluczową rolę odgrywają zarówno czynniki indywidualne związane z pielęgniarką, takie jak niedoświadczenie, niewłaściwe postawy czy lekceważenie procedur, jak i czynniki organizacyjne, wśród których wymienia się nieprawidłowe zarządzanie zespołem czy nieefektywną komunikację [2].
Z badań wynika, że aż 72,3% pielęgniarek wskazuje na odpowiedzialność menedżerów i zarządzających za organizację pracy oraz powstawanie błędów [2]. To podkreśla, że odpowiedzialność za błędy może być rozłożona między pracownika a kadrę kierowniczą, co także znajduje odzwierciedlenie w rozpatrywanych sprawach [2].
Dlatego tak istotne jest nie tylko przestrzeganie rygorów przez samych wykonujących zawód, ale też prawidłowe planowanie i koordynacja pracy zespołu medycznego przez menedżerów [2].
Przebieg i skutki postępowań dyscyplinarnych wobec pielęgniarek
Postępowania dyscyplinarne prowadzone przeciwko pielęgniarkom mają za zadanie rozstrzygnąć, w jakim zakresie doszło do naruszenia standardów zawodowych lub etyki. Sąd Pielęgniarek i Położnych analizuje sprawę w oparciu o zebrany materiał dowodowy i może orzec jedną z poniższych kar:
- Upomnienie
- Nagana
- Zawieszenie prawa do wykonywania zawodu na okres od 6 miesięcy do 3 lat
- Pozbawienie prawa do wykonywania zawodu
- Zakaz pełnienia funkcji kierowniczych
- Kara pieniężna w wysokości od 1000 zł do 10 000 zł na cele społeczne
Wydanie decyzji przez Sąd Pielęgniarek i Położnych uruchamia zarówno skutki prawne (zawieszenie lub odebranie prawa do wykonywania zawodu), jak i osobiste konsekwencje dla ukaranej osoby [2][3].
Wymiar i rodzaj kary zależą od charakteru zaniechania i jego skutków dla pacjenta, ale także od dotychczasowej kariery zawodowej pielęgniarki [2].
Podsumowanie
Reasumując, pielęgniarka w Polsce może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej, zawodowej oraz dyscyplinarnej za błędy w pracy, zwłaszcza gdy zaniedbania mają poważne skutki dla zdrowia lub życia pacjenta [1][2][3]. Sankcje przewidziane przez Kodeks karny i procedury zawodowe są realne, a ich wykonanie — nieuchronne, co wymusza na środowisku medycznym najwyższą staranność oraz przestrzeganie obowiązujących przepisów.
Odpowiedzialność za błędy medyczne nie dotyczy wyłącznie pielęgniarek, ale również menedżerów i liderów zespołów medycznych, odpowiadających za prawidłową organizację pracy [2]. Świadomość tych przepisów wpływa na sposób świadczenia usług pielęgniarskich, a także poziom zaufania społecznego do zawodu.
Źródła:
- [1] https://www.pielegniarki.info.pl/aktualnosci/pielegniarki-kara-bezwzglednego-wiezienia-za-blad
- [2] https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/obsluga-samorzadu-pielegniarek-i-poloznych/odpowiedzialnosc-zawodowa-pielegniarek/
- [3] https://www.prawo.pl/zdrowie/odpowiedzialnosc-zawodowa-pielegniarek,235017.html
fizjoterapeutaiprawo.pl to specjalistyczna platforma łącząca świat fizjoterapii z rzeczywistością prawną. Portal dostarcza praktycznej wiedzy dla fizjoterapeutów prowadzących własne gabinety i wszystkich zainteresowanych bezpieczną praktyką zawodową.