Kontrola ZUS podczas zwolnienia lekarskiego to procedura weryfikująca, czy zwolnienie jest wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem oraz czy orzeczenie o niezdolności do pracy zostało wydane prawidłowo. Już w pierwszym etapie kontroli działania ZUS skupiają się na weryfikacji miejsca pobytu osoby oraz sposobu wykorzystywania zwolnienia lekarskiego. Wprowadzane od stycznia 2025 roku zmiany dodatkowo rozszerzają zakres i efektywność tych kontroli, co może wpływać na częstsze inspekcje i ostrzejsze wymagania wobec osób przebywających na L4[1].
Na czym polega kontrola zwolnienia lekarskiego przez ZUS?
Podstawowym celem kontroli zwolnień lekarskich przez ZUS jest sprawdzenie, czy zwolnienie zostało wystawione zasadnie oraz czy osoba korzysta z niego zgodnie z przepisami[1]. Kontrola obejmuje zarówno pracowników, jak i osoby, które utraciły ubezpieczenie chorobowe[1]. Od stycznia 2025 r. kompetencje kontrolne posiadają zarówno ZUS, jak i płatnicy składek zatrudniający powyżej 20 osób[1].
Zakres kontroli dotyczy miejsca zamieszkania, pobytu w czasie trwania zwolnienia, a także potencjalnej aktywności zawodowej. Ponadto kontrolujący mają prawo zasięgać informacji u pracodawców, lekarzy i samego ubezpieczonego[1]. Wszystkie działania dokumentowane są w protokole, który stanowi formalną podstawę w przypadku wykrycia nadużyć.
Etapy i przebieg kontroli ZUS
Pierwszy krok to weryfikacja statusu ubezpieczenia oraz przyczyny udzielonego zwolnienia (chorobowe, opiekuńcze, rehabilitacyjne)[1]. Następnie kontrolerzy mogą osobiście odwiedzić miejsce pobytu osoby przebywającej na zwolnieniu lub uzyskać informacje od innych uprawnionych osób[1]. Istotnym uprawnieniem jest możliwość żądania wyjaśnień.
Każda kontrola kończy się sporządzeniem protokołu dokumentującego przebieg i ustalenia inspekcji. Taki protokół jest następnie analizowany pod kątem zasadności zwolnienia oraz ewentualnych naruszeń. Przy stwierdzeniu nieprawidłowości, ZUS może odebrać prawo do zasiłku chorobowego[1].
Nowe przepisy i wzrost liczby kontroli od 2025 roku
Zmiany obowiązujące od stycznia 2025 roku przewidują, że ZUS przejmie odpowiedzialność za wypłatę zasiłku chorobowego od pierwszego dnia zwolnienia[2]. To powoduje istotny wzrost częstotliwości kontroli, gdyż odciążony z tego obowiązku pracodawca nie będzie już pośrednikiem w wypłacie i dokumentacji.
Dodatkowo nowe regulacje przewidują możliwość kontroli zwolnień również u osób, które utraciły ubezpieczenie chorobowe. W praktyce oznacza to, że każda osoba przebywająca na L4 może zostać skontrolowana, niezależnie od aktualnego statusu ubezpieczeniowego[1].
Statystyki kontroli ZUS – co wynika z danych?
Analiza danych z 2024 roku wykazała, że w 34% przeprowadzonych kontroli zwolnień lekarskich wykryto nieprawidłowości[2]. Prognozuje się, że od 2025 roku liczba kontroli znacząco wzrośnie, gdyż ZUS zyskuje pełną kontrolę nad wypłatami zasiłków już od pierwszego dnia niezdolności do pracy[2].
W pierwszym kwartale 2025 roku lekarze orzecznicy ZUS mają aktywnie uczestniczyć w kontroli prawidłowości orzekania o niezdolności do pracy, co pozwoli jeszcze skuteczniej wykrywać nadużycia w korzystaniu ze zwolnień lekarskich[3].
Uprawnienia kontrolerów ZUS
Osoby przeprowadzające kontrolę ZUS podczas zwolnienia lekarskiego mają prawo do:
- wstępu na teren będący przedmiotem kontroli (mieszkanie, inne miejsca pobytu),
- żądania informacji i wyjaśnień od pracodawców, lekarzy oraz samego kontrolowanego,
- wglądu do dokumentów potwierdzających zasadność zwolnienia[1].
W praktyce powyższe uprawnienia oraz rozszerzone możliwości na poziomie przepisów umożliwiają prowadzenie skuteczniejszych kontroli oraz eliminowanie przypadków nadużywania zwolnień i świadczeń chorobowych.
Konsekwencje wykrycia nieprawidłowości podczas kontroli
W przypadku wykrycia nadużyć podczas kontroli zwolnienia lekarskiego, ZUS ma prawo odebrać świadczenie chorobowe, a także podjąć inne kroki zgodnie z obowiązującymi przepisami[1]. O wszystkim decyduje zawartość protokołu i analiza ustaleń pokontrolnych.
Nasilenie kontroli oraz jasno określone procedury mają również charakter prewencyjny, wpływając na przestrzeganie prawa przez wszystkich korzystających ze zwolnień lekarskich.
Podsumowanie
Kontrola ZUS podczas zwolnienia lekarskiego to proces wieloetapowy, oparty na jasnych przepisach, wyraźnie określających zakres kompetencji i obowiązków zarówno ZUS, jak i płatników składek. Zmiany wchodzące w życie w 2025 roku zwiększają efektywność inspekcji oraz podnoszą standardy prawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich. Statystyki wykazujące ponad 1/3 nieprawidłowych przypadków podkreślają wagę regularnych i dokładnych kontroli[2]. Nowe przepisy umożliwią objęcie większej liczby osób inspekcjami oraz usprawnią reagowanie na przypadki nadużyć[1][2][3].
Źródła:
- [1] https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/9695945,zwolnienia-lekarskie-pod-lupa-nowe-zasady-kontroli-od-stycznia-2025-r.html
- [2] https://www.medonet.pl/zdrowie-i-wellbeing-pracownikow/stan-zdrowia-pracownikow,jestes-na-l4–po-takim-czasie-spodziewaj-sie-kontroli-zus-w-domu,artykul,03929837.html
- [3] https://www.prawo.pl/kadry/kontrole-zwolnien-lekarskich-w-i-kwartale-2025-r-zus,533118.html
fizjoterapeutaiprawo.pl to specjalistyczna platforma łącząca świat fizjoterapii z rzeczywistością prawną. Portal dostarcza praktycznej wiedzy dla fizjoterapeutów prowadzących własne gabinety i wszystkich zainteresowanych bezpieczną praktyką zawodową.