Kontrola ZUS podczas zwolnienia lekarskiego polega na szczegółowej weryfikacji zarówno zasadności wystawienia zwolnienia, jak i sposobu jego wykorzystywania przez osobę przebywającą na L4. Od 2025 roku zakres oraz częstotliwość inspekcji zostały istotnie zwiększone, co oznacza, że coraz większa liczba osób może być poddana szczegółowym sprawdzeniom. Kontrole dotyczą zarówno pracowników, jak i osób nieobjętych aktualnym ubezpieczeniem chorobowym, a także są prowadzone w miejscu pobytu zadeklarowanym na zwolnieniu lekarskim.
Cel kontroli ZUS podczas zwolnienia lekarskiego
Głównym celem kontroli jest określenie, czy zwolnienie lekarskie zostało wystawione zasadnie i czy jest wykorzystywane zgodnie z przepisami. ZUS, a także pracodawcy zatrudniający ponad 20 osób, posiadają szerokie uprawnienia do nadzorowania osób będących na L4. Podczas kontroli weryfikowana jest przede wszystkim obecność osoby pod zadeklarowanym adresem, sposób spędzania czasu i ewentualne nadużycia polegające na wykonywaniu pracy lub innych zarobkowych czynnościach w trakcie zwolnienia.
Analizowana jest kompletna dokumentacja medyczna, a lekarz orzecznik może wezwać na osobiste badanie, aby sprawdzić, czy stan zdrowia rzeczywiście uzasadnia niezdolność do pracy. Kontrola ma również na celu identyfikację przypadków, w których świadczenie chorobowe powinno zostać cofnięte lub skrócone.
Etapy kontroli zwolnienia lekarskiego
Proces kontroli zwolnienia lekarskiego przebiega w ściśle określonych etapach, co zapewnia wysoką skuteczność działania ZUS i płatników składek.
Pierwszym krokiem jest preselekcja formalna, podczas której sprawdzana jest poprawność wystawienia zwolnienia pod kątem zgodności z wymogami. Następnie sprawdzana jest dokumentacja medyczna, a lekarz orzecznik może przeprowadzić szczegółową weryfikację zdrowia, nawet wzywając osobę na badanie.
Kolejny etap to kontrola obecności pod podanym adresem. Inspektorzy mogą pojawić się w miejscu pobytu w dowolnym momencie, żądając wyjaśnień od osoby przebywającej na L4. Niezastanie chorego we wskazanym miejscu lub stwierdzenie aktywności niezgodnych z zaleceniami lekarskimi jest podstawą dalszego postępowania.
Ostatnią fazą jest kontakt z pracodawcą oraz lekarzem prowadzącym, co pozwala na zebranie pełnej informacji niezbędnej do sporządzenia formalnego protokołu kontroli. Wynik takiego postępowania może skutkować skróceniem zwolnienia, cofnięciem prawa do świadczenia lub nałożeniem obowiązku zwrotu już wypłaconych środków.
Zakres i nowe kompetencje ZUS od 2025 roku
Znaczące zmiany wprowadzone od 2025 roku zwiększyły intensywność i skrupulatność inspekcji. Zakres kontroli ZUS obejmuje zarówno ocenę zasadności zwolnienia wystawionego przez lekarza, jak i kontrolę bieżącej aktywności osoby na L4. Uprawnienia do kontroli zyskały również podmioty zatrudniające minimum 20 osób, co znacząco rozszerzyło możliwości nadzoru nad wykorzystaniem świadczeń chorobowych.
Inspektorzy i lekarze orzecznicy ZUS mają prawo żądać wszelkiej dokumentacji medycznej, kontrolować miejsce pobytu i przesłuchiwać świadków, jeśli zachodzi taka konieczność. Naruszenie zasad korzystania ze zwolnienia lekarskiego skutkuje natychmiastowym wstrzymaniem wypłaty świadczeń oraz możliwością żądania zwrotu już wydatkowanych środków.
Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości i skutki kontroli
Zwiększone kontrole przynoszą wymierne efekty. W pierwszej połowie 2025 roku zakwestionowano ponad 6700 zwolnień lekarskich, co pozwoliło ograniczyć wydatki ZUS o 5,6 mln zł. Przeprowadzono ponad 69 tysięcy kontroli wykorzystania zwolnień, a w blisko 8100 przypadkach wykryto nadużycia.
Najczęściej kontrolerzy stwierdzają nieprawidłowości takie jak nieobecność pod wskazanym adresem, wykonywanie pracy podczas zwolnienia, czy podejmowanie innej działalności zarobkowej. Stwierdzenie takich naruszeń prowadzi do sporządzenia protokołu kontroli, skrócenia zwolnienia, cofnięcia lub wstrzymania zasiłku chorobowego oraz konieczności zwrotu nieprawnie pobranych środków.
Przebieg kontroli w praktyce
Do przeprowadzenia kontroli powoływani są inspektorzy ZUS oraz lekarze orzecznicy. Weryfikacja odbywa się poprzez analizę dokumentacji, wizyty w miejscu pobytu i kontakt z podmiotami związanymi ze zwolnieniem. Często wykorzystywany jest protokół kontroli jako formalny dokument pozwalający na podjęcie dalszych działań.
Pracodawcy mający prawo do kontroli L4 zobowiązani są do dokumentowania przebiegu sprawdzenia i niezwłocznego przekazania informacji do ZUS w przypadku ujawnienia nieprawidłowości. Kluczowe jest przestrzeganie wszystkich zaleceń lekarskich i przebywanie pod adresem wyszczególnionym w zwolnieniu, gdyż każde uchybienie znacząco obniża szanse na zachowanie świadczenia chorobowego.
Podsumowanie
Kontrola ZUS podczas zwolnienia lekarskiego jest procesem wieloetapowym i bardzo skrupulatnym. Od 2025 roku zakres inspekcji i uprawnienia inspektorów zdecydowanie się zwiększyły. Sprawdzeniu podlegają zarówno zasady wystawienia zwolnienia, adekwatność dokumentacji medycznej, jak i faktyczne zachowanie osoby na L4. Najważniejszymi elementami są formalna preselekcja, kontrola lekarza orzecznika, wizyty w miejscu pobytu oraz sporządzenie oficjalnego protokołu kontroli. Wszystko to sprawia, że nadużycia są szybko wykrywane i surowo karane cofnięciem świadczeń i obowiązkiem zwrotu środków.
fizjoterapeutaiprawo.pl to specjalistyczna platforma łącząca świat fizjoterapii z rzeczywistością prawną. Portal dostarcza praktycznej wiedzy dla fizjoterapeutów prowadzących własne gabinety i wszystkich zainteresowanych bezpieczną praktyką zawodową.